CONCERT IN DE DOELEN ROTTERDAM, Rotterdams Philharmonisch Orkest: Bloch en Mahler.

Repetitie op 03 november 2021 en concert op 05 november 2021. Aan het concert op 5/11 ging een inleiding vooraf.

"Samen muziek maken is intiemer dan het leven delen. Muziek is de subtielste en meest diverse taal die er bestaat, als je daar met iemand induikt en samen ontdekt wat voor wereld er schuilgaat achter de noten, graaf je heel diep" - uitspraak van Nicolas Altstaedt, de solist bij dit concert.

Als lid van de vereniging Vrienden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest mocht ik op 3 november 2021 de repetitie bijwonen. Op het programma stonden werken van Ernest Bloch (Schelomo) en Mahler (Eerste Symphony). Dirigent was Lahav Shani en de solist was Nicolas Altstaedt, cello.

De componist Ernest Bloch (1880 - 1959), niet te verwarren met de filosoof Ernst Bloch, is een Amerikaans componist van Zwitsers-joodse afkomst. Hij is in Nederland niet zo heel erg bekend; ik had ook nog nooit van hem gehoord. Toch heeft deze componist een grote staat van verdienste: hij schreef veel orkestwerken en concertanten (een concertant is een symfonie met verschillende solo's),  en een heel scala aan kamermuziek. Naast het componeren was hij bovendien uitvoerend musicus: hij speelde viool - hij had les van de wereldberoemde violist Eugène Ysaÿe  - en gaf gedurende zijn leven zelf ook les. Hij was directeur van het Cleveland Institute of Music en daarna ook van het San Francisco Conservatory of Music.  

Het werk dat nu op het programma stond, Schelomo, is een concertante. Het oeuvre van Bloch kan in vier periodes worden verdeeld. Schelomo dateert uit de tweede periode, het Joodse tijdvak, waarin hij veel melancholische werken componeert. Schelomo is de belichaming van Koning Solomon en het orkest staat voor de wereld rondom deze koning. In het werk gaat het om een soort samenspraak tussen Koning Solomon en de wereld om hem heen, soms vriendelijk - soms narrig. Het werk begint meteen met een solo van de cello: Koning Solomo houdt een klaagzang, geïnspireerd op de slogan: "Nothing is worth the pain it causes,. All this is vanity". Koning Solomon wijst deze 'ijdelheid' af. Het werk eindigt met een solo van de cellist: Koning Solomo heeft het laatste woord: de totale instorting in de stilte.

Het werk zit vol melodie, (dans) ritmes en dramatiek. 

En dan Mahler, de Eerste Symfonie. Op de online informatie op de website van het Rotterdams Philharmonisch Orkest staat het volgende: "Mahler was 24 jaar toen hij begon te schetsen aan zijn Eerste: muziek met zó'n rijkdom aan beelden - van natuurverstilling tot klezmer (*1) uitbarstingen - dat je bijna niet kunt geloven dat dit zijn symfonische debuut was. Het was met deze partituur dat Lahav Shani (*2), eveneens op 24 jarige leeftijd, internationaal doorbrak als dirigent. Zijn meesterschap, toen al verbluffend, heeft zich sindsdien alleen maar verdiept. Al even indrukwekkend is Nicolas Altstaedt, die als solist dit concertprogramma opent met Schelomo, muziek van uitbundige kleurenrijkdom met felle dramatiek, die deze topcellist - 'adembenemend krachtig en poëtisch', aldus NRC Handelsblad - op het lijf geschreven is". 

(*1) Klezmer = de benaming voor de typisch 'Jiddische muziek', een smeltkroes van stijlen met veel Balkaninvloeden. Vaak is klezmer Joodse bruilofsmuziek.

(*2) Lahav Shani is vaste chef dirigent van het RphO.

Over de solist: Nicolas Altstaedt is cellist. Zijn beide ouders (Duitse vader, Franse moeder) zijn artsen. Zij hebben een grote muziekcollectie thuis en de muziek is daardoor bij Nicolas met de paplepel ingegoten. Hij volgde diverse opleidingen in Duitsland. Hij treedt op met veel orkesten. Hij speelt op een cello van Giulio Cesare Gigli (Rome, 1770) en op een cello van Robert König (2012). Nicolas Altstaedt is getrouwd met de Noorse violiste Vilde Frang, waarmee hij ook vaak samenwerkt: "Samen muziek maken is intiemer dan het leven delen. Muziek is de subtielste en meest diverse taal die er bestaat, als je daar met iemand induikt en samen ontdekt wat voor wereld er schuilgaat achter de noten, graaf je heel diep", vertelt hij  over de samenwerking met zijn echtgenote.

Op woensdag 3 november 2021 gaan de zaaldeuren open voor leden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest om de repetitie van het orkest bij te wonen. Ik mocht erbij zijn en ik spoedde mij naar boven waar ik plaatsnam op de eerste rij aan de zijkant pal boven het orkest. De musici druppelden binnen in hun gewone 'kloffen'. Achteraan stond een indrukwekkende rij van zeven contrabassen. Op een gegeven ogenblik zaten alle orkestleden op hun plaats en plotseling zette het orkest 'Lang zal die leven' in. Eén van de blazers was jarig en gaf staande een bedankje voor de ovatie van zijn collega's. Daarna kwam Lahav Shani, de vaste gast dirigent van het orkest, binnen. De repetitie begon met de Eerste Symphonie van Mahler. Lahav vroeg even iemand om zijn plaats op de bok in te nemen, zodat hij zelf in de zaal kon luisteren of de beginklanken goed overkwamen op de zaal. Er waren namelijk enkele blazers die vanuit een andere plek dan het podium de eerste maten speelden en dat moest even goed gemanaged worden! Na wat oefening was Lahav tevreden en beklom zelf de bok. De rest van de repetitie was het hard werken. Veel aftikken, opnieuw spelen en voorzingen. Net als Gergiev is Lahav heel kritisch en gaat door totdat hij vindt dat het goed is. Het viel me tijdens de repetitie met Gergiev, afgelopen september, al op hoe goed het orkest de dirigent volgt. Met Lahav is dat óók zo. Goed overleg met de musici en helemaal geen sjagrijn als iets tig keer over moet. Na Mahler kwam het werk van Bloch. Ook de cellist, Nicolas Altstaedt was aanwezig op de repetitie. Er was een goede samenwerking tussen solist, dirigent en orkest.

Dirigent Lahav Shani met concertmeester Igor Gruppman (foto hier boven).

De mauwen worden opgestroopt!

Concertmeester Igor Gruppman legt iets uit tijdens de repetitie (foto hier boven en hier beneden).

Igor neemt het voortouw om te stemmen.

De solist, Nicolas Altstaedt, zit klaar achter zijn cello.

Druk overleg tussen solist en dirigent (foto hier boven en foto's hier onder).

Na afloop van de repetitie was er in de wandelgangen een "Meet & Greet" met dirigent Lahav Shani.

Voorzitter Ken Gould van de Vriendenvereniging van het RphO ontving hem hartelijk voor een interview. 

De Vrienden, zoals actief lid Rein Buwaldi hier op de foto, luisteren aandachtig naar wat Lahav vertelt. Nadja Bremer, van het secretariaat van de Vereniging, was er óók.

En dan wordt het vrijdagavond, 05 november 2021. Op vertoon van mijn ticket

, QR code en na het laten zien van mijn paspoort mocht ik naar binnen. Allereerst ging ik nog naar de inleiding. Die was gratis voor leden van de Vrienden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. 

Van te voren had ik al wat opgezocht over het werk van Bloch. Ik vond die informatie toch best moeilijk te begrijpen. Ik wist helemaal niets af van Bloch en mijn kennis van Joodse muziek is niet zo groot. De inleider, musicoloog Gysbert Kok, legde ons het één en ander uit en illustreerde dat met muziekfragmenten op zowel zijn keyboard als met CD weergaven. Dat vond ik zeer verhelderend.  

Even later zat ik op mijn plaats in de zaal en hoorde de werken in het 'echie', nu integraal en zonder voortdurend aftikken bij iedere maat. Wat was dit een feest! Wat was dit een genot! Door het bijwonen van de repetitie, de informatie uit Wikipedia en de inleiding van Gysbert kon ik de werken zo veel beter begrijpen. Het orkest speelde prachtig (Ja, ja! Het harde werken van Lahav heeft effect gesorteerd!!): de musici en de solist kregen een daverend applaus! Ik vond het contrast opvallend tussen het zwaarmoedige en jiddische aandoende werk van Bloch en de opgewekte Mahler met soms landelijke sfeer zoals Koekoek! Koekoek! en de prachtige canon van "Frère Jacques, slaapt gij nog?" 

Ik heb genoten! Dank jullie wel musici van het orkest, dirigent en solist! Het was een fijne evenement!