STUDIUM GENERALE EUR, ARTS IN BUITENGEWONE OMSTANDIGHEDEN, 15-03-22.

De lunch lezing in collegezaal 2 van het Erasmus MC werd vandaag gegeven door dr. mevrouw Ingrid Mertens zur Borg.

Voorafgaande aan de lezing hadden we even een video verbinding met prof. dr. Gert-Jan Kleinrensink. 

Hij kondigde de spreekster aan en deelde ons enkele huishoudelijke mededelingen mee. 

Na deze introductie nam mevrouw, dr. Ingrid Mertens zur Borg het woord. Zij is anesthesioloog bij het Erasmus MC, Luitenant-Kolonel reservist bij de Koninklijke Landmacht en forensisch arts. Zij praat ons bij over de moeilijke maar moedige werkzaamheden als anesthesioloog/arts als zij op missie is bij Defensie. Zij was werkzaam in Afghanistan, bij de marine in Afrikaanse wateren (onder andere om kapers van schepen op afstand te houden) en in Midden-Amerika. 

In de Nederlandse ziekenhuizen hebben we alles bij de hand op de OK's. Als er iets ontbreekt, dan wordt het meteen geregeld om het missende element weer aan te vullen. In oorlogssituaties is dat heel anders. Dan moet je 'roeien met de riemen die je hebt', zelf veel oplossen met alles wat je bij je hebt. Je moet bij het begin van je werkdag meteen al overweg kunnen met spullen van anderen. Ook moeten ze weten of ernstig gewonde soldaten die bijna overleden zijn, toestemming hebben gegeven voor orgaantransplantatie. Ze moeten een traumahelikopter regelen en zijn daarbij belast met heel specifieke zorg. Snel ingrijpen is vaak nodig. Lijkschouwing hoort ook bij hun taak. Ze moeten nagaan of er sprake is van drugsverslaving of van moord. Je moet van te voren al goed plannen. Bij heel bloederige (massale) verwondingen moet je bijvoorbeeld van te voren al bloed dat nog in de koeling opgeslagen ligt, op kamertemperatuur laten worden (reserve zakken bloed worden altijd in koeling opgeslagen, maar gekoeld bloed mag nooit meteen in het lichaam toegediend worden).

De artsen op missie bij Defensie werken in een team. Om als anesthesioloog bij Defensie op missie te gaan, heb je diverse aanvullende opleidingen nodig. Heb je die met succes afgelegd, dan mag je mee. Je bent dan lid van een leger eenheid, dus je moet tijdens je missie deelnemen aan leger handelingen, zoals paraderen, na het wakker worden héél kort douchen (enkele minuten) en je moet kunnen schieten - je moet dus wapenkennis hebben. 

Als arts moet je verder kennis hebben van anesthesiologie, maar ook van bijvoorbeeld brandwonden en  zeer ernstige verwondingen door bijvoorbeeld bermbommen. Soldaten zijn reeds getraind op het toepassen van eerste hulp - ze kunnen soms zelf een tourniquet aanleggen voordat ze vervoerd worden naar het veldhospitaal. In de ziekenboeg is het vaak hectiek van de bovenste orde. Je krijgt via de koptelefoon een melding met de eerste summiere details en je wordt meteen geïnformeerd om in enkele minuten een groot aantal gewonde mensen te gaan verzorgen. Je hebt dan de allereerste details gehoord maar je weet totaal niet hoe ernstig de situatie is. Eenmaal aangekomen op de plek des onheils krijg je door de koptelefoon mededelingen dat je bijvoorbeeld binnen twee à drie minuten een enorme rij gewonden moet gaan beoordelen op de ernst van hun verwondingen. Het is soms moeilijk te beoordelen hoe ernstig die verwondingen zijn, omdat interne verwondingen (bijvoorbeeld aan organen in het lichaam, zoals hart, maag, milt, nieren) niet meteen voor het blote oog zichtbaar zijn. Soms zie je vrijwel onmiddellijk toch wel dat iemand zodanig verwond is dat hij binnen zeer korte tijd zal komen te overlijden. Bij de triage (dat woord is door Napoleon voor het eerst gebruikt!) van gewonde personen laat je zo'n persoon liggen, want je gaat je energie niet steken in het behandelen van mensen die binnen een kwartier toch al dood gaan; een ander die meer levenskansen heeft, krijgt dan voorrang. Het is hard, maar het is zo.  

Als er in het kamp een luchtalarm afgaat, zijn de medici als eerste die moeten schuilen. Dat heeft te maken met de essentiële noodzakelijke werkzaamheden die artsen hebben. Als artsen gedood worden en er zijn alleen nog verpleegkundigen over, dan kunnen de verpleegkundigen niet de werkzaamheden van de artsen overnemen - daar zijn de verpleegkundigen niet bevoegd toe. Dan wordt de missie waardeloos. 

Wat ook ter sprake kwam is het feit dat HONDEN een belangrijk element op missies zijn en dat deze honden óók voorrang krijgen bij behandeling. Dat komt omdat honden heel gevaarlijke en gespecialiseerde werkzaamheden moeten doen. Zonder honden kunnen missies bijna niet tot een succes worden. Dus vandaar dat ze bij Defensie heel zuinig op honden zijn. 

Dit is heel in het kort wat mevrouw Mertens zur Borg ons uitlegde over haar werk als arts in buitengewone omstandigheden. 

Collegezaal 2 van het EUR zat stampvol toehoorders, onder wie heel veel studenten medicijnen. Het zal ongetwijfeld voor hen een goede oriëntatie zijn geweest om te bepalen wat zij NA hun studie willen gaan doen!

Ik dank mevrouw Mertens zur Borg voor haar lezing en voor haar moedige en mooie werk!

In gedachten ben ik even bij mijn eigen ouders. Tijdens hun leven zijn zij allebei als internist werkzaam geweest (in het voormalige Bergwegziekenhuis en in diverse verpleeghuizen in Rotterdam) en mijn moeder gaf tevens les aan het EUR. Ze zijn inmiddels allebei overleden (vader 91 jaar geworden en moeder 95). Hoewel ze hun werkzaamheden altijd in vredestijd in reguliere omstandigheden in up-to-date geoutilleerde Nederlandse instellingen hebben gewerkt, zullen ze deze lunchlezing in het kader van de Studium  Generale vast heel interessant hebben gevonden!